ΕΝΟΤΗΤΑ 3

Ρατσισμός

Α.  Ορισμός:

     Ρατσισμός ονομάζεται η διάκριση σε βάρος ατόμων, κοινωνικών ομάδων ή κατηγοριών ατόμων, που προσδιορίζονται με βάση τα φυλετικά ή και πολιτι­σμικά τους χαρακτηριστικά, με συνέπεια την ανάπτυξη αισθήματος υπεροχής και ανωτερότητας προς αυτούς.

Φυλετικός: διακρίσεις βασισμένες στη διαφορετικότητα του χρώματος ή εναντίον φυλών του τρίτου κόσμου.

Εθνικός: η αίσθηση της υπεροχής ενός έθνους έναντι των άλλων (εθνικι­σμός, σοβινισμός).

Κοινωνικός: διακρίσεις βασισμένες σε πολιτικές, ιδεολογικές, πνευματικές, οικονομικές, πολιτιστικές διαφορές, διακρίσεις σε βάρος των γυναικών, των μειονοτήτων, των ατόμων με ειδικές ανάγκες.

Β. Αίτια:

§  Έλλειμμα παιδείας. Ο απαίδευτος άνθρωπος κινείται παρορμητικά, ενστικτωδώς, χωρίς λογική. Έτσι, υιοθετεί εύκολα ανεπεξέργαστες, στερεοτυπικές πεποιθήσεις που υψώνουν διαχωριστικά τείχη ανάμεσα στους ανθρώπους.

§  Η δεινή οικονομική κατάσταση που βιώνουν ορισμένοι άνθρωποι τους οδηγεί στην υιοθέτηση ρατσιστικών αντιλήψεων έναντι αλλοδαπών επειδή αποτελούν φθηνό εργατικό δυναμικό και τους «παίρνουν τις δουλειές».

§  Από την άλλη η οικονομική εκμετάλλευση ανθρώπου από άνθρωπο «ηθικοποιείται» με την υποτίμηση του εκμεταλλευόμενου (π.χ. οι Λευκοί θεωρούσαν κα­τώτερους τους Μαύρους, για να τους χρησιμοποιούν ως φθηνά εργατι­κά χέρια).

§  Το διαφορετικό πάντα φοβίζει. Θεωρείται αλλότριο, επικίνδυνο. Αντίθετα, οι όμοιοι με μας θεωρούνται ακίνδυνοι και, κατά συνέπεια, αποδεκτοί.

§  Το ρατσισμό ενισχύει και ο ναρκισσιστικός προσανατολισμός του εκπαιδευτικού συστήματος. Μέσω της ιστορίας, κυρίως, οι μαθητές αποκτούν μια εξιδανικευμένη εικόνα του έθνους και της καταγωγής τους θεωρώντας τα υπόλοιπα έθνη υποδεέστερα.

§  Έτσι, δημιουργούνται εθνικιστικές αντιλήψεις που έχουν τις ρίζες τους στη φαντασίωση να αποδείξουμε ότι έχουμε υψηλές καταβολές.

§  Επιπλέον, ο κίνδυνος αφομοίωσης των μικρών λαών από ισχυρά κράτη ενισχύει το αίσθημα της αυτοσυντήρησης και τους συσπειρώνει γύρω από τα εθνικά τους χαρακτηριστικά.

§  Το ρατσισμό πυροδοτούν και τα ΜΜΕ τα οποία για λόγους τηλεθέασης μυθοποιούν τη δράση των μεταναστών, παρουσιάζοντάς τους ως πηγή της εγκληματικότητας.

§  Φιλόδοξοι ηγέτες, προκειμένου να ικανοποιήσουν τα σχέδιά τους, μαζοποιούν και παρασύρουν το λαό σε επικίνδυνες ρατσιστικές αντιλήψεις.

§  Ο ρατσισμός χρησιμοποιείται ως άλλοθι, για να αποπροσανατολιστεί ο λαός από σοβαρά οικονομικά και κοινωνικά προβλήματα.

Γ. Συνέπειες:

§  Κυριαρχεί ο δογματικός τρόπος σκέψης, αφού ο άνθρωπος δεν μπορεί να λειτουργήσει απροκατάληπτα.

§  Υψώνονται φραγμοί στις ανθρώπινες σχέσεις. Κυριαρχεί η αποξένωση η οποία εδράζεται σε φυλετικά ή πολιτισμικά κριτήρια.

§  Τα άτομα που υφίστανται το ρατσισμό βιώνουν τη χλεύη, τον εμπαιγμό, τον επαγγελματικό αποκλεισμό.

§  Ο αποκλεισμός ατόμων ή ομάδων στερεί τη συνεισφορά τους από τους υπόλοιπους.

§  Διογκώνονται τα ήδη υπάρχοντα προβλήματα, υποσκάπτεται η κοινωνική συνοχή και διαχωρίζονται οι άνθρωποι σε προνομιούχους και μη, με ανά­λογες συνέπειες στη μόρφωση, και στην επαγγελματική σταδιοδρομία.

§  Οι αποδέκτες των ρατσιστικών συμπεριφορών κλείνονται στον εαυτό τους, γίνονται εσωστρεφείς και χάνουν το αίσθημα της αυτοεκτίμησης.

§  Η ύπαρξη ρατσισμού δείχνει το χαμηλό πολιτιστικό επίπεδο μιας χώρας, αλλά και την έλλειψη σεβασμού στα ανθρώπινα δικαιώματα.

Δ. Τρόποι αντιμετώπισης:

•     η ανθρωπιστική καλλιέργεια θα επιτρέψει την κριτική ε­πεξεργασία των ομαδικών προκαταλήψεων και τη συμφιλίω­ση με το συνάνθρωπο.

•    η απόκτηση κοινωνικής συνείδησης σχετίζεται με την αλλαγή νοοτροπίας και την τοποθέτηση του συλλογικού συμφέροντος πάνω από το ατομικό.

•   τα μέσα μα­ζικής ενημέρωσης και οι πνευματικοί άνθρωποι θα πρέπει να σταθούν πρωτοπόροι στην προσπάθεια για ευαισθητοποίηση της κοινής γνώμης απέναντι σε θέματα ρατσιστικής βίας.

•    α­παιτείται κοινωνική και κρατική μέριμνα για τα άτομα και τις ομάδες που υφίστανται ρατσιστικές διακρίσεις.

•    είναι ανά­γκη να επικρατήσει ο διάλογος ως το μόνο μέσο επίλυσης διαφορών ανάμεσα στα άτομα και στους λαούς.

•  η ανάπτυξη των διεθνών σχέσεων σε επίπεδο επιστημονικό, οικονομικό και κοινωνικοπολιτικό θα συμβάλει στην κυριαρχία του διεθνιστι­κού πνεύματος και κατ’ επέκταση στην ειρηνική συνύπαρξη των λαών. 

•  τέλος, η συνειδητοποίηση της ισότητας όλων των ανθρώπινων όντων ανεξάρτητα από χρώμα, κοινωνική τάξη, η εθνικότητα διέρχεται μέσα από την αλλαγή ηθικής και τη βίω­ση των αρχών της ελευθερίας, της δημοκρατίας και της δικαι­οσύνης.